Ο Τριαδικός Θεός αποκαλύφτηκε στον άνθρωπο,
στα πλαίσια της ιστορίας του τελευταίου. Κι αυτή η αποκάλυψη έγινε σταδιακά, με
αφετηρία τον λαό των Εβραίων – που τον σταύρωσε, όμως - και από εκεί κατέστησε
γνωστό το όνομά Του σε όλα τα έθνη. Από τα ωραιότερα σημεία, τώρα, στην Παλαιά
Διαθήκη κατά τη γνώμη μου είναι η ιστορία των τριών παίδων.
Κατά
τη διάρκεια της αιχμαλωσίας των Ισραηλιτών από τους Βαβυλώνιους, ο βασιλιάς της
Βαβυλώνας Ναβουχοδονόσορ ξεχώρισε τον προφήτη Δανιήλ και τρεις παίδες, τον
Ανανία, τον Μισαήλ και τον Αζαρία και τους προσέλαβε στην υπηρεσία του. Τους
άλλαξε, δε, και τα ονόματα, ένδειξη ότι είχε εφεξής μεγάλη εξουσία απάνω τους. Μάλιστα,
δεν έβρισκε άλλους σαν αυτούς (Δν. Α’,19). Κατόπιν ο βασιλιάς κατασκεύασε ένα
χρυσό άγαλμα ύψους 60 πήχεων και πλάτους 6 (Δν. Γ 1-8) κι έβγαλε διαταγή να το
προσκυνήσουν όλοι οι λαοί (της επικράτειάς του, εννοείται) ρητά και απαρέγκλιτα,
επί ποινή θανάτου μάλιστα για όποιον δεν υπάκουε. Οι τρεις νέοι λοιπόν
καταγγέλθηκαν πως δεν προσκύνησαν και σηκώνοντας ηρωϊκό ανάστημα στην απολογία
τους ερρίφθησαν σε καμίνι φλεγόμενο 7 φορές περισσότερο από ό,τι χρειαζόταν μάλιστα.
Και μολονότι οι στρατιώτες που επιτηρούσαν τους τρεις νέους κάηκαν, εκείνοι δεν
καίγονταν μα περπατούσαν ψάλλοντας και δοξάζοντας τον Θεό. Κι αφού
παρεμβάλλεται μια προσευχή από τον Αζαρία ακολουθεί ο ύμνος και των τριών
παίδων μαζί, ύμνος της ορατής και νοητής φύσης στον Κύριο, δοξολογία που
βγαίνει ταυτόχρονα από τα χείλη και των τριών, φωτισμένοι καθώς είναι από το
Άγιο Πνεύμα, γιατί ενώ ζουν το θαύμα κατά το οποίο δεν καίγονται από τις φλόγες,
ο δε άγγελος Κυρίου συγκατέβη άμα τοις
περί τον Αζαρίαν εις την κάμινον και εξετίναξε την φλόγα του πυρός εκ της
καμίνου και εποίησε το μέσον της καμίνου ως πνεύμα δρόσου διασυρίζον, και ουχ
ήψατο αυτών το καθόλου το πυρ και ουκ ελύπησεν ουδέ παρηνώχλησεν αυτοίς. Και τότε οι τρεις ως εξ ενός στόματος ύμνουν
και εδόξαζον και ηυλόγουν τον Θεόν εν τη καμίνω... (Δν. Προσευχή Αζαρίου
και Ύμνος των Τριών 25-28) Και αρχίζει ο ύμνος των 3 παίδων εν τη καμίνω, στον
οποίο και οι τρεις ταυτόχρονα δοξολογούν τον Θεό.
Θα μπορούσαμε να χωρίσουμε τον ύμνο σε
δύο μέρη: Το Α’ μέρος αρχίζει με τη φράση Ευλογητός
ει... όπου ευλογείται ο αινετός και
υπερυψούμενος εις τους αιώνας Θεός, με το
όνομά του το άγιον και υπεραινετόν και υπερυψούμενον εις πάντας τους αιώνας,
ο Θεός στο ναό της αγίας του δόξας, ο
υπερύμνητος και υπερένδοξος, ο επιβλέπων αβύσσους, καθήμενος επί Χερουβίμ,
ο επί θρόνου της βασιλείας Του, ο
ευλογημένος στο στερέωμα του ουρανού, ο υμνητός
και δεδοξασμένος εις τους αιώνας. (Δν. Προσευχή Αζαρίου και Ύμνος των Τριών
28-33). Το Α’ μέρος ανήκει στη Ζ’ ωδή του εν χρήσει Ψαλτηρίου της Εκκλησίας.
Και
ακολουθεί το Β’ μέρος (η Η’ Ωδή), όπου οι τρεις παίδες αρχίζουν να αναμέλπουν μια
καθολική δοξολογία, έναν ύμνο όπου ολόκληρη η κτιστή φύση καλείται να δοξολογήσει
τον προ αιώνων Τριαδικό Θεό. Πρόκειται για έναν πανηγυρικό υμνολογίας (από τους
καλύτερους δοξαστικούς ύμνους που έχω διαβάσει προσωπικά) όλης της πλάσης
ανεξαιρέτως ταυτόχρονα, υλικής και πνευματικής:
ευλογείτε, πάντα τα έργα Κυρίου τον Κύριον·
υμνείτε και υπερυψούτε αυτόν εις τους αιώνας… (Δν.
Προσευχή Αζαρίου και Ύμνος των Τριών, 34-67). Όλα οι στίχοι του ύμνου αρχίζουν
και τελειώνουν μ’ αυτές τις ευχαριστήριες φράσεις (ευλογείτε... υμνείτε και
υπερυψούτε...). Και καλούνται τα πάντα να ευλογήσουν τον Θεό, να τον υμνήσουν
και να τον υπερυψώσουν, οι ουρανοί, οι άγγελοι, τα ύδατα τα υπεράνω του
ουρανού, ο ήλιος, η σελήνη, τα άστρα, όλα
ανεξαιρέτως τα καιρικά φαινόμενα, οι άνεμοι, η νύχτα, η μέρα, το σκοτάδι, οι
αστραπές, τα σύννεφα, τα όρη και οι λόφοι, τα φυτά, οι θάλασσες, οι ποταμοί, οι
πηγές των υδάτων, τα θαλάσσια κήτη, τα πουλιά, τα χερσαία ζώα, οι άνθρωποι, οι
ιερείς του Υψίστου, οι πιστοί του,οι ευσεβείς, οι ταπεινοί. Καλούνται
ονομαστικά ακόμη και οι 3 νέοι (παρόλο που ο ύμνος ψάλλεται από αυτούς) να
δοξάσουν τον Κύριο, και μαζί βέβαια με αυτούς καλούνται όλοι ανεξαιρέτως οι άνθρωποι,
τα έλλογα καθ’ ομοίωσιν Θεού πλάσματα γιατί ο Κύριος είναι χρηστός, ότι εις τον αιώνα το έλεος αυτού. Βλέπουμε δηλαδή να
καλούνται τα πάντα, έμψυχα και άψυχα να δοξάσουν τον Δημιουργό ο οποίος τα
έφτιαξε από αγάπη και μάλιστα τοποθέτησε όλη την υλική κτίση στην υπηρεσία της
κορωνίδας της Δημιουργίας του, του ανθρώπου. Ο οποίος βέβαια καλείται να
φυλάσσει την κτιστή πλάση (Γεν. Β’ 15) αλλά όχι και να την καταστρέφει....
Μετά τον ύμνο ο Ναβουχοδονόσορ
αναρωτιέται πως είναι δυνατόν να έριξαν 3 άνδρες και να βλέπει 4 μέσα στο
καμίνι γιατί ιδού εγώ ορώ άνδρας τέσσαρας
λελυμένους και περιπατούντας εν μέσω του πυρός, και διαφθορά ουκ έστιν εν
αυτοίς, και η όρασις του τετάρτου ομοία υιώ Θεού, (Δν. Γ’ 25)! Εν σχέσει
με αυτό, ανοίγοντας τώρα μια μικρή παρένθεση, αξίζει να παραθέσουμε τον ειρμό
από την Ωδή ζ’ του Ακάθιστου Ύμνου:
Ουκ ελάτρευσαν τη κτίσει οι θεόφρονες
παρά τον κτίσαντα· αλλά πυρός απειλήν, ανδρείως πατήσαντες, χαίροντες έψαλλον:
Υπερύμνητε, ο των πατέρων Κύριος και Θεός, ευλογητός ει.
Ομοίως
και τον ειρμό της Ωδής η’ του προαναφερθέντος περίφημου ύμνου και μιας ακόμη
στροφής της ίδιας ωδής:
Παίδας ευαγείς εν τη καμίνω, ο τόκος
της Θεοτόκου διεσώσατο· τότε μεν τυπούμενος, νυν δε ενεργούμενος, την
οικουμένην άπασαν αγείρει ψάλλουσαν: Τον Κύριον υμνείτε τα έργα, και υπερυψούτε
εις πάντας τους αιώνας.
Μωσής κατενόησεν εν βάτω το μέγα
μυστήριον του τόκου σου· παίδες προεικόνισαν τούτο εμφανέστατα, μέσον πυρός
ιστάμενοι και μη φλεγόμενοι, ακήρατε αγία παρθένε· όθεν σε υμνούμεν εις πάντας
τους αιώνας.
Επιστρέφοντας στων Ύμνο των Τριών Παίδων,
τώρα, η επανάληψη συγκεκριμένων φράσεων δεν μειώνει, κατά την άποψή μου πάντα, την
εγγενή ποιητικότητα του ύμνου αλλά μάλλον την αυξάνει, γιατί έτσι οδηγούμαστε
σιγά σιγά σε μια κορύφωση της υμνολογίας που καταλήγει στον άνθρωπο. Κι όλη
αυτή η προσωποποίηση των άλογων όντων μεταλαμπαδεύει το νόημα με μια μυστηριακή
και υποφώσκουσα ποιητικότητα.
Έχει, αφετέρου, ειπωθεί πως η δοξολογία είναι
το ανώτερο είδος προσευχής, ιδίως στις δύσκολες περιστάσεις της ζωής. Με αυτή
υπερνικάται η αχαριστία, η εγωιστική εσωστρέφεια, με αυτή αναγνωρίζουμε την
αγάπη που μας δείχνει ο Θεός, συνειδητοποιούμε πως όλα τα δεινά προέρχονται από
την έλευση της αμαρτίας στον κόσμο αλλά όλα αυτά καθίστανται παιδαγωγία για να
πλησιάσουμε τον Θεό. Με τη δοξολογία μπορούμε να καταλάβουμε πως ο Θεός της
άπειρης αγάπης δεν μας δίνει Σταυρό
μεγαλύτερο από ό,τι μπορούμε να σηκώσουμε. Με την υμνολόγηση του μεγαλείου Του
κατανοούμε πόσα καλά μας προσφέρει ο Θεός και πως είναι θαύμα απλώς και μόνο
ότι ζούμε, ότι υπάρχουμε σ’ έναν κόσμο όπου είναι τόσες πολλές μαθηματικά οι
πιθανότητες να πάψουμε να υπάρχουμε! Με την δοξολόγηση, τέλος, ως πνεύμα δρόσου διασυρίζον μας
επισκέπτεται πιο εύκολα και η παρηγορητική Χάρη του Παρακλήτου, καθώς ο Θεός
κρούει την θύρα μας και περιμένει ελεύθερα
να την ανοίξουμε.
Τέλος, δέον εδώ να τονίσουμε πως το σωζόμενο
Εβραϊκό κείμενο περιέχει την ιστορία των τριών παίδων στο φλεγόμενο καμίνι και
την εμφάνιση του τετάρτου ανδρός, του όμοιου υιού Θεού αλλά όχι και τον ύμνο, ο
οποίος παρατίθεται σαν ξεχωριστά κεφάλαια στην πανάρχαια (3ος αι.
π.Χ.) και εν χρήσει από την Εκκλησία περίφημη μετάφραση των Εβδομήκοντα.
Βασίλης Κομπορόζος
