Ακάθιστος Ύμνος: Η Ars Poetica ενός αριστουργήματος

Χαίρε δένδρον αγλαόκαρπον εξ’ ού τρέφονται πιστοί:

Η Ars Poetica του Ακάθιστου Ύμνου

 ή όταν η ποίηση χαιρετίζει την Θεοτόκο

του Βασίλη Κομπορόζου

Καθηγητή- μεταφραστή- λογοτέχνη

Ανέκαθεν η Θεοτόκος Παρθένος, η Παναγία υπήρξε για τον ευσεβή λαό εδώ και 2000 περίπου έτη, δένδρον αγλαόκαρπον εξ’ ού τρέφονται πιστοί και ξύλον ευσκιόφυλλον υφ’ ού σκέπονται πολλοί. Σε αυτή στηρίζονται και αντλούν ευλογία για τις δυσάρεστες αλλά και ευχάριστες στιγμές, ως μητέρα του ενσαρκωθέντα Μεσσία που ήρθε για να λυτρώσει τον άνθρωπο και να του προσφέρει τη χαρά της Βασιλείας Του. Άλλωστε, από το πρώτο ήδη χαίρε του πρώτου οίκου της Α’ Στάσης (Χαίρε, δι’ ης η χαρά εκλάμψει/ Χαίρε, δι’ ης η αρά εκλείψει), ο περίφημος Ακάθιστος Ύμνος εις στην Υπεραγίαν Θεοτόκον, όπως είναι το πλήρες όνομά του, αναφέρεται στη χαρά, το τελικό αποτέλεσμα της Θεώσεως του ανθρώπου, της υιοθεσίας μας από τον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό, στην Αιώνια και απαρασάλευτη Βασιλεία Του, τον λεγόμενο και Παράδεισο. Γιατί, αν ο τελικός, εσώτατος και απώτατος στόχος κάθε πράξης μας είναι η απόκτηση της ευτυχίας, ας φανταστούμε τι ευτυχία άρρητη και ασύλληπτη στο νου μας περιμένει εκεί στην ουράνια πατρίδα όταν θα αντανακλά επάνω μας η δόξα και η μακαριότητα του Θεού.

               Ο Ακάθιστος Ύμνος έχει αγαπηθεί ιδιαίτερα από το λαό, αναγιγνώσκεται καθημερινά σε μοναστήρια και από πιστούς ως ευχαριστήρια δέηση και προσευχή προς τον Χριστό και την Θεοτόκο και η προσέλευση είναι αθρόα στις εκκλησιές όταν ψάλλεται τις πέντε πρώτες παρασκευές της Μεγάλης Σαρακοστής. Θα λέγαμε πως έχει γίνει αναπόδραστο τμήμα της ψυχοσύνθεσης του Ελληνισμού.

Στο παρόν κείμενο δεν θα αναφερθούμε στα ιστορικά στοιχεία της συνθέσεως του ύμνου, στα γεγονότα της επιτυχούς και θαυμαστής αποκρούσεως των Αβάρων από την Κωνσταντινούπολη το 626 μ.Χ., όπως αναφέρεται στο συναξάρι του Σαββάτου της ε’ εβδομάδας των Νηστειών επί βασιλείας Ηρακλείτου ούτε στις διχογνωμίες για το συνθέτη του ύμνου (άλλοι θεωρούν δημιουργό του των μεγάλο Ρωμανό των Μελωδό, άλλοι τον Σέργιο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κλπ.).  (Άλλες εκδοχές αναφέρουν τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γερμανό Α΄ [715-730], ο οποίος υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων της θαυμαστής σωτηρίας της Κωνσταντινούπολης από τους Άραβες το 718, επί Αυτοκράτορος Λέοντος του Ισαύρου, άλλο γεγονός από εκείνο του 626 δηλαδή.) Αξίζει, όμως, να αναφέρουμε πως είναι το μοναδικό κοντάκιο που ψάλλεται αυτούσιο, ως έχει μέχρι τις μέρες μας ενώ από τα υπόλοιπα κοντάκια συναντάμε λίγα μόνο κομμάτια στα λειτουργικά βιβλία της εκκλησίας.

Σκοπός του παρόντος κειμένου είναι η ανάδειξη του ποιητικού μεγαλείου του περίφημου ύμνου, ο οποίος μάλιστα θα ήταν χρησιμότατο να ενταχθεί στη διδασκαλία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τόσο από θεολογικής – λειτουργικής όσο λογοτεχνικής πλευράς.

Κοντάκιο παλιότερα λεγόταν ολόκληρος ο ύμνος που αποτελούνταν από ένα προοίμιο (τροπάριο, στροφή θα λέγαμε) και διάφορους οίκους (τροπάρια). Στιε μέρες μας επικράτησε να λέγεται κοντάκιο το πρώτο τροπάριο ενός τέτοιου ύμνου.

Εδώ θα αναλύσουμε, όσο μπορούμε, την ποιητική του που τον καθιστά εκτός του θρησκευτικού του ρόλου και μνημείο τέχνης, με μια γλώσσα ... καθαρή και ρέουσα, με μέτρα άψογα...[i] Γιατί η υψηλή ποίησή του συμβάλλει στον Μαριολογικό, Χριστολογικό, ευχαριστηριακό, δοξολογικό, πανηγυρικό, δογματικό και προσευχητικό χαρακτήρα (Στην παρούσα εργασία οι οίκοι χαρακτηρίζονται από το γράμμα με το οποίο αρχίζουν, π.χ. οίκος Ρ’, ο αντίστοιχος που αρχίζει από Ρ κλπ.). Χρειάζεται βέβαια να τονίσουμε πως η εκκλησιαστική ποίηση δεν στέκει ποτέ μόνη της αλλά συνοδεύεται πάντοτε από το μουσικό μέλος, και η χρήση της είναι λειτουργική, προσευχητική και υμνολογική και η αισθητική τέρψη που προκαλεί έχει ως στόχο πάντα την υποβοήθηση της προαναφερθείσας χρήσης της.

               Ο Ακάθιστος ΄Ύμνος αποτελείται από το περίφημο κοντάκιο, που λειτουργεί ως  προοίμιο, Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια... (ενώ άλλοτε προοίμιο ήταν το γνωστό Το προσταχθέν μυστικώς λαβών εν γνώσει... – το οποίο προτάσσεται στις 9 ωδές που προηγούνται των στάσεων των Χαιρετισμών) και από 24 οίκους αλφαβητικούς, σε πλήρη αντιστοιχία με τα γράμματα του αλφάβητου μας. Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με μια αλφαβητική ακροστιχίδα. Αυτό είναι το πρώτο και όχι τόσο απαιτητικό στοιχείο της δομής του ύμνου. Υπάρχουν, όμως, και κάποια άλλα στοιχεία που συναποτελούν μια δομή σφιχτή, άψογα δεμένη, άρτια εκτελεσμένη από μορφικής άποψης, μια δομή η οποία, εν συδυασμώ προς το σημασιολογικό φορτίο οδηγεί σε ένα καλλιτεχνικό αριστούργημα!

Αρχίζοντας από το κοντάκιο ‘Τη Υπερμάχω στρατηγώ...’, βλέπουμε πως αποτελείται από 6 στίχους, οι δύο πρώτοι 14σύλλαβοι ομοτονούντες και οι υπόλοιποι 13σύλλαβοι σε σημαντικό βαθμό ομοτονούντες.    

Οι περιττοί οίκοι (Α’, Γ’ κλπ), τώρα, έχουν από 18 στίχους ο καθένας, ενώ οι άρτιοι (Β’, Δ’ κλπ) από 6. Οι περιττοί οίκοι χωρίζονται σε 3 μέρη: το διηγηματικό με 5 στίχους, τα Χαίρε με 12 και το ανακλώμενο (εφύμνιο) Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε.  Τα 12 Χαίρε (επί τη βάσει του Χαίρε Κεχαριτωμένη, Λουκ. α’ 28) είναι τοποθετημένα νοηματικά ανά ζεύγη, 6 ζεύγη ανά οίκο.,  Έχουμε ούτως 12 οίκους επί 12 χαίρε, ήτοι 144 χαίρε. Θυμίζουμε ότι το 12 είναι ιερός αριθμός. 12 φυλές του Ισραήλ, 12 απόστολοι αλλά και 12 μήνες. (Όσον αφορά το 144 βλ. και Απ. Ιω, ζ’ 4-8) Οι άρτιοι οίκοι απαρτίζονται από ένα 5στίχο, πάλι, διηγηματικό μέρος και το ανακλώμενο Αλληλούια (το οποίο ερμηνεύεται ως Αινείτε τον Κύριον).

Το μέτρο του ύμνου είναι ρυθμοτονικό στηριζόμενο στην αρχή της ισοσυλλαβίας και της ομοτονίας, όπως άλλωστε συμβαίνει και με την πλειονότητα των τροπαρίων καθώς από τον 5^ο ήδη αιώνα μ.Χ. είναι πολλά τα εκκλησιαστικά άσματα που έχουν συντεθεί με μέτρο καθοριζόμενο από τον αριθμό των συλλαβών και τους τόνους (βλ. Τρεμπέλα, Εκλογή Ορθοδόξου Υμνογραφίας, σελ νζ’). Φαίνεται πως έχουν εγκαταλειφθεί πλέον τα αρχαία προσωδιακά μέτρα, καθώς είχε προ πολλού εκπέσει οριστικά από την προφορά του λαού η αρχαία Ελληνική προσωδία με τη διάκριση ανάμεσα σε μακρά και βραχέα φωνήεντα.

Ειδικότερα, οι περιττοί οίκοι διακρίνονται από ισοσυλλαβία και ισοτονία μεταξύ τους, ίδιον δηλαδή αριθμό συλλαβών  ανά στίχο και τόνους που ‘πέφτουν’ στα ίδια σημεία ανά στίχο. Έτσι, φερ’ ειπείν, το διηγηματικό τμήμα των γ’ και ε’ οίκων ακολουθούν το μέτρο του Α’ οίκου (Άγγελος πρωτοστάτης ουρανόθεν επέμφθη ειπείν τη Θεοτόκω το χαίρε... ). Ομοίως και οι άρτιοι 6στιχοι οίκοι ακολουθούν το ρυθμοτονικό μέτρο του διηγηματικού μέρους των περιττών στίχων. Βέβαια, όπως συμβαίνει και με την ‘κοσμική’ ποίηση, υπάρχουν εξαιρέσεις, κάποια σημεία όπου έχουμε σπάσιμο της αρχής της ισοτονίας και ισοσυλλαβίας, αφενός για να επιτευχθεί το επιδιωκόμενο νοηματικό αποτέλεσμα και αφετέρου για να αποφευχθεί η μονοτονία. Το σπάσιμο τούτο του μέτρου υπερβαίνεται από το μουσικό μέλος που παράγει ένα ρυθμικά αρμονικό σχήμα. 

Επειδή το σπουδαιότερο τμήμα του ύμνου είναι οι στίχοι των Χαίρε (στους περιττούς οίκους), ας σταθούμε λίγο σε αυτά από μετρικής άποψης. Κάθε δίστιχο των Χαίρε διακρίνεται από πλήρη ισοσυλλαβία και ομοτονία μεταξύ των στίχων που το απαρτίζουν, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Ταυτόχρονα, όμως, έχει ισοσυλλαβία και ομοτονία και με το αντίστοιχο δίστιχο των άλλων περιττών οίκων! Έτσι, π.χ, το πρώτο δίστιχο του Α’ οίκου είναι ισοσύλλαβο και ομότονο με το πρώτο του Η’ οίκου: Χαῖρε, δ' ἧς ἡ χαρὰ ἐκλάμψει,/ χαῖρε, δι' ἧς ἡ ἀρὰ ἐκλείψει (Α’). - Χαῖρε, Ἀμνοῦ καὶ Ποιμένος Μῆτερ,

χαῖρε, αὐλὴ λογικῶν προβάτων (Η’). 

Έχουν, λοιπόν, στους 12 οίκους τα 6 ζεύγη των Χαίρε τον εξής αριθμό συλλαβών: 10-10, 13-13, 16-16, 14-14, 11-11, 11-11. Κάποιες ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως στο 5^ο ζεύγος του Α’ οίκου (10-11) ή στο 3^ο του Γ’ (17-16), δεν διασπούν τη μεγαλειώδη αρμονική εικόνα του ύμνου. 

Ο Ακάθιστος ύμνος από τον οποίο, εξαιρώντας το προοίμιο, έχει χαθεί το μέλος – αν βέβαια είχε μελισθεί, πράγμα πιθανό[ii] - ραψωδείται από (αρχι)ιερέα και όχι από τους ψάλτες, με τον λαό να παρακολουθεί ορθοστάδην, εξ’ ου και ‘Ακάθιστος’. Το πασίγνωστο προοίμιο Τη υπερμάχω στρατηγώ... ψάλλεται σε ήχο πλάγιο δ’.(πριν τις στάσεις αργώς, ενώ μετά τις στάσεις συντόμως). Το περιεχόμενο του απηχεί τη Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο ενώ, συνοψίζοντας, οι οίκοι Α’-Μ’ αποτελούν το λεγόμενο ιστορικό μέρος, ενώ οι υπόλοιποι το θεολογικό και δογματικό.  

Λεξιλόγιο

Ο Ακάθιστος Ύμνος χαρακτηρίζεται από λεξιλόγιο θεολογικό, τυπικό της εποχής του και διαμορφωμένου σύμφωνα με τα συγγράμματα των πατέρων της εκκλησίας[iii]. Ο αναγνώστης συναντά κάμποσες ποιητικές, και γενικά εύηχες λέξεις που τέρπουν με τον λυρισμό τους. Κάποιες από αυτές είναι θεολογικές, σπάνιες ή απαντούν για πρώτη φορά εδώ. Αναφέρουμε κάποιες λέξεις προς επίρρωσιν των παραπάνω: αναθάλλω, απειρόγαμος, απογεννώ, άσοφος, αχώρητος, δυσώπισις, ένσαρκος, εξίλασμα, θεοδόχος, θεόληπτος, θεοφόρος, αγλαόκαρπος, άρουρα, εύκαρπος, κοσμήτωρ, κουροτρόφος, πολύρρητος, ποντίζω, αδαπάνητος, δυσανάβατος, ευσκιόφυλλος, θεοδρόμος, κλεψίγαμος, νεουργώ, καινουργείται, νυμφοστόλος, πολυθρήλητος, πολύφθογγος, πολύφωτος, τεχνολόγος (ο δάσκαλος της ρητορικής), ανοικτήριον, φωτοδόχος κ.ά. [iv] Προσωπικά, σκέφτομαι πόσο τέτοιοι ύμνοι θα συνέβαλλαν στην άνοδο του γλωσσικού επιπέδου των μαθητών, αν συμπεριλαμβάνονταν στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών των Αρχαίων Ελληνικών...

Πριν περάσουμε σε παραδείγματα είναι χρήσιμο να τονίσουμε ότι στην εποχή εκείνη δεν υπήρχε η αντίληψη περί πρωτοτυπίας που διακρίνει εμάς σήμερα, και οι ποιητές, υμνογράφοι κλπ ένιωθαν ελεύθεροι να δανειστούν αυτούσιες εκφράσεις από άλλους συγγραφείς. Στη δική μας περίπτωση, αντλήθηκε αρκετό υλικό από τον Σελευκείας Βασίλειο[v].

Σχήματα λόγου

Δεν είναι, όμως, μόνο τα μορφικά και τα λεξιλογικά στοιχεία που γεννούν την ξεχωριστή αυτή γοητεία του ύμνου. Είναι και τα σχήματα λόγου που χρησιμοποίησε ο ποιητής για να ευχαριστήσει την Παναγία, ικετεύσει και δοξολογήσει τον Θεό αλλά και θεολογήσει. Το κείμενο βρίθει μεταφορών, αντιθέσεων, ομοιοκαταληξιών τελικών και εσωτερικών και παρηχήσεων, σχημάτων λόγων που καλλωπίζουν τον ευχαριστήριο ύμνο και προσευχή αλλά αποκαλύπτουν και τη μεγάλη φαντασία του δημιουργού. Με μια απλή ανάγνωση διαπιστώνει κανείς πόσο έξυπνα είναι όλα τούτο δεμένα μεταξύ τους. Δεν θα αναφερθούν όλες τις περιπτώσεις λόγω έλλειψης χώρου αλλά οι ωραιότερες, κατά τη δική μου άποψη.

Αυτούσια παραδείγματα θα δοθούν μόνο στην ενότητα των μεταφορών. Στο τέλος του κειμένου δίδεται πλήρες το κείμενο του Ύμνου.

              

Ομοιοκαταληξία

Ι. Εσωτερική

Το κείμενο βρίθει εσωτερικών ομοιοκαταληξιών οι οποίες του προσδίδουν μια ιδιαίτερη ομορφιά. Με την εσωτερική ομοιοκαταληξία στην ποίηση γενικά δένονται στενότερα οι στίχοι μεταξύ τους και ο επόμενος στίχος υπενθυμίζει στον αναγνώστη τον προηγούμενο – όπως βέβαια και με την εξωτερική ρίμα. Μερικές ξεχωριστές περιπτώσεις είναι οι εξής:

δι ής η χαρά ... δι ής η αρά, αστήρ.. γαστήρ, νεουργείται... βρεφουργείται, (Α’ οίκος), θαυμάτων... δογμάτων (Γ’ οίκος), νηδύν... ηδύν (Δ’), εχθρών... θυρών (Η’), ειδώλων δόλον (Λ’) Συμεώνος- αιώνος – απατεώνος (Μ’) εμωράνθησαν... εμαράνθησαν (Ρ’), οσμή – ζωή (Φ’). Παρατηρούμε στο Μ’ τριπλή ρίμα.

ΙΙ. Εξωτερική

Στα προηγούμενα παραδείγμα συναντήσαμε και περιπτώσεις εξωτερικής (τελικής) ομοιοκαταληξίας η οποία δεν θα μπορούσε να λείπει από ένα τέτοιο έργο τέχνης. Πρόκειται για το τυπικότερο στοιχείο της παραδοσιακής ποίησης και στα χέρια ικανών τεχνιτών του λόγου δημιουργεία αξιομνημόνευτα ακουστικά αποτελέσματα.

Εκτός από τα σημεία που είδαμε προηγουμένως (στους οίκους Η’ και Ρ’) άξια λόγου ή και υπέροχα είναι και τα παρακάτω:

Λογισμοίς... οφθαλμοίς (Α’ οίκος), θαύμα.. τραύμα (Γ’), αγλαόκαρπον... πιστοί ... ευσκιόφυλλον... πολλοί (Η’), ευωδίας... ευωχίας (Φ’), ευσεβών... ευλαβών (Ψ’).

ΙΙΙ. Μερική ομοιοκαταληξία

Στα παρακάτω αποσπάσματα παρατηρούμε και το φαινόμενο της μερικής ομοιοκαταληξίας, της μη ολικής δηλαδή ηχητικής ομοιότητας των καταλήξεων, όπως εκλάμψει - εκλείψει, κτίσις – κτίστης (Α’ οίκος), πολυθρύλητον – πολυθρήνητον (Γ’ - παράδειγμα υψηλής ποιητικής καλλιέπειας), γνώρισμα – έρεισμα (Η’ οίκος). Υπάρχουν ασφαλώς και άλλα σημεία με τέτοια ρίμα στον ύμνο. Καμιά φορά η μερική ομοιοκαταληξία μπορεί να θεωρηθεί και αδύναμο σημείο ενός ποιήματος. Ωστόσο, οι Χαιρετισμοί αποκαλύπτουν ποιητική δεινότητα εκ μέρους του συγγραφέα, χώρια που αυτή η μερική ρίμα μπορεί να ενταχθεί ως ένα σημείο και στη λογοπαικτική ικανότητα του ποιητή (όπως στο πολυθρήνητον- πολυθρύλητον). Τέλος, σε γενικές γραμμές, αν δεν υπάρχουν ‘παρατραβηγμένες’ περιπτώσεις (δεν υφίσταται τέτοιο πράγμα στον ύμνο μας), δεν βλάπτει το κείμενο η μερική ομοιοκαταληξία αλλά του προσδίσει ποικιλία.

ΙV. Λογοπαίγνια (Λογοπαικτικές παρωνομασίες)

Όπως αναφέραμε πριν, ο ποιητής εκδηλώνει και μία λογοπαικτική διάθεση: Άλλες τέτοιες περιπτώσεις είναι οι εξής:, Ηρώδην-ληρώδη (Κ’ οίκος), ειδώλων- δόλον (Λ’ οίκος), φιλοσόφους ασόφους, τεχνολόγους- αλόγους (Ρ’).

 

V. Παρήχηση

Η παρήχηση, η επανάληψη δηλαδή ίδιων συμφώνων σε διαφορετικές λέξεις ιδίως σε τονισμένες συλλαβές, δύναται - ανάλογα με το παρηχούμενο σύμφωνο βέβαια – να προσδώσει μουσικότητα σε ένα ποίημα. Ο Ακάθιστος Ύμνος διακρίνεται από πληθώρα παρηχήσεων. Θα παρατεθούν εδώ κάποιες από τις μουσικότερες (κατά την ταπεινή μου άποψη) μολονότι μερικές έχουν ήδη παρουσιαστεί σε προηγούμενα χωρία:

πολυθρύλητον θαύμα (Γ’)

άρουρα ... οικτιρμών, λιμώνα ....αναθάλλεις, θεού... θνητούς (Ε’)

αοράτων .... αμυντήριων, ουράνια συναγάλλεται (Η’) 

αυγή μυστικής, πυρός προσκύνησιν (Ι’)

απάτης πλάνην πατήσασα, ειδώλων δόλων, πέτρα η ποτίσασα, στύλε... σκότει (Λ’)

δικαίου .... δυσώπησις (Ν’)

τεχνολόγους αλόγους, φιλοσόφους ασόφους, ολκάς των θελόντων, λιμήν ...πλωτήρων (Ρ’)

φθορέα των φρενών, παστάς ασπόρου, αμαρτίας αναιρούσα τον ρύπον, λουτήρ εκπλύνων, κρατήρ κιρνών (Τ’)

ψάλλοντες ... έμψυχον (Ψ’)

Το κείμενο εν γένει είναι διαποτισμένο από παρηχήσεις, μια αφθονία η οποία φανερώνει πως κάθε άλλο παρά τυχαία η ύπαρξή τους, τουλάχιστον της πλειονότητάς τους. Τέλος, εν σχέσει και με την παρήχηση, με μια απλή ανάγνωση του ύμνου διαπιστώνει κανείς τη μουσικότητα και το λυρισμό του κειμένου. Φαίνεται ασφαλώς και από τα προαναφερθέντα παραδείγματα. Διαπιστώνεται μάλιστα απ’ άκρη σ’ άκρη ένα παιχνίδισμα με τα ένρινα σύμφωνα λ και ρ (βλ. π.χ. τις αμέσως παραπάνω περιπτώσεις στους οίκους Γ’, Ε’, Η’, Ρ’, Τ’) 

Υπάρχουν, βέβαια, και ενστάσεις ως προς τα παραπάνω σχήματα λόγου, ότι δηλαδή κάποια δεν είναι υποφερτά στις μέρες μας, πως είναι άκομψα[vi], ενστάσεις με τις οποίες τολμάω να διαφωνήσω ως επί το πλείστον, γιατί όπως βλέπουμε, υφίσταται μια αρμονία μεταξύ των εν λόγω σχημάτων τα οποία μάλιστα συνεπικουρούν στη δημιουργία των υπέροχων αντιθέσεων και μεταφορών του κειμένου.

VI. Αντιθέσεις – Μεταφορές

Πρόκειται για τα σημαντικότερα και μεγαλειωδέστερα χαρακτηριστικά του Ακάθιστου Ύμνου, την πεμπτουσία των καλολογικών σχημάτων του. Οι αντιθέσεις και οι μεταφορές καθίστανται οχήματα εγκώμιων, ευχαριστιών, δοξολογίας αλλά και βαθιάς θεολογίας. Και τα δύο διακλαδίζονται αρμονικά τόσο μεταξύ τους όσο και με τα υπόλοιπα στοιχεία του ύμνου συμβάλλοντας στην αίγλη του. Εξετάζονται σε κοινό τμήμα γιατί έχουν μια αμφίδρομη σχέση υπό την έννοια πως το ένα υποβοηθά στη δημιουργία του άλλου και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του άλλου.

Παραθέτουμε κάποιες αντιθέσεις (κάποιες έχουν ήδη δοθεί):

Χαῖρε, τοῦ πεσόντος Ἀδάμ ἡ ἀνάκλησις,
χαῖρε, τῶν δακρύων τῆς Εὔας ἡ λύτρωσις.
Χαῖρε, ὕψος δυσανάβατον ἀθρωπίνοις λογισμοῖς,
χαῖρε, βάθος δυσθεώρητον καὶ ἀγγέλων ὀφθαλμοῖς. (ωδή Α’)
Χαῖρε, Θεοῦ πρὸς θνητοὺς εὐδοκία,
χαῖρε, θνητῶν πρὸς Θεὸν παρρησία.(Ε’)

Ἤκουσαν oἱ ποιμένες,
τῶν Ἀγγέλων ὑμνούντων,
τὴν ἔνσαρκον Χριστοῦ παρουσίαν
καὶ δραμόντες ὡς πρὸς ποιμένα,
θεωροῦσι τοῦτον ὡς ἀμνὸν ἄμωμον,
ἐν γαστρὶ τῆς Μαρίας βοσκηθέντα,
ἥν ὑμνοῦντες εἶπον
Χαῖρε, Ἀμνοῦ καὶ Ποιμένος Μῆτερ,
χαῖρε, αὐλὴ λογικῶν προβάτων.
Χαῖρε, ἀοράτων ἐχθρῶν ἀμυντήριον,
χαῖρε, Παραδείσου θυρῶν ἀνοικτήριον.
Χαῖρε, ὅτι τὰ οὐράνια συναγάλλεται τῇ γῇ,
χαῖρε, ὅτι τὰ ἐπίγεια συγχορεύει οὐρανοῖς.
Χαῖρε, δι' ἧς ἐγυμνώθη ὁ Ἅδης,
χαῖρε, δι' ἧς ἐνεδύθημεν δόξαν. (Η’)

Ἴδον παῖδες Χαλδαίων,
ἐν χερσὶ τῆς Παρθένου,
τὸν πλάσαντα χειρὶ τοὺς ἀνθρώπους
καὶ Δεσπότην νοοῦντες αὐτόν,
εἰ καὶ δούλου μορφὴν ἔλαβεν,
ἔσπευσαν τοῖς δώροις θεραπεῦσαι,
καὶ βοῆσαι τῇ Εὐλογημένῃ (Ι’)

Χαῖρε, ἀνόρθωσις τῶν ἀνθρώπων,
χαῖρε, κατάπτωσις τῶν δαιμόνων.(Λ’)

Μέλλοντος Συμεῶνος,
τοῦ παρόντος αἰῶνος,
μεθίστασθαι τοῦ ἀπατεῶνος,
ἐπεδόθης ὡς βρέφος αὐτῷ,
ἀλλ' ἐγνώσθης τούτω καὶ Θεὸς τέλειος
διόπερ ἐξεπλάγη σου τὴν ἄρρητον σοφίαν,
κράζων• Ἀλληλούια. (Μ’)

Νέαν ἔδειξε κτίσιν,
ἐμφανίσας ὁ Κτίστης,
ἡμῖν τοῖς ὑπ' αὐτοῦ γενομένοις
ἐξ ἀσπόρου βλαστήσας γαστρός,
καὶ φυλάξας ταύτην,
ὥσπερ ἦν ἄφθορον,
ἵνα τὸ θαῦμα βλέποντες,
ὑμνήσωμεν αὐτὴν βοῶντες (Ν’)
Ξένον τόκον ἰδόντες,
ξενωθῶμεν τοῦ κόσμου, τὸν νοῦν εἰς οὐρανὸν μεταθέντες
διὰ τοῦτο γὰρ ὁ ὑψηλὸς Θεός,
ἐπὶ γῆς ἐφάνη ταπεινὸς ἄνθρωπος
βουλόμενος ἑλκύσαι πρὸς τὸ ὕψος,
τοὺς αὐτῷ βοώντας (Ξ’)
Ὅλως ἦν ἐν τοῖς κάτω,
καὶ τῶν ἄνω οὐδόλως ἀπῆν,
ὁ ἀπερίγραπτος Λόγος
συγκατάβασις γὰρ θεϊκή,
οὐ μετάβασις τοπικὴ γέγονε,
καὶ τόκος ἐκ Παρθένου θεολήπτου,
ἀκουούσης ταῦτα
Χαῖρε, Θεοῦ ἀχωρήτου χώρα,
χαῖρε, σεπτοῦ μυστηρίου θύρα.
Χαῖρε, τῶν ἀπίστων ἀμφίβολον ἄκουσμα,
χαῖρε, τῶν πιστῶν ἀναμφίβολον καύχημα.
Χαῖρε, ἡ τἀναντία εἰς ταὐτὸ ἀγαγοῦσα,
χαῖρε, ἡ παρθενίαν καὶ λοχείαν ζευγνῦσα.
Χαῖρε, δι' ἧς ἐλύθη παράβασις,
χαῖρε, δι' ἧς ἠνοίχθη παράδεισος. (Ο’)

Πᾶσα φύσις Ἀγγέλων,
κατεπλάγη τὸ μέγα,
τῆς σῆς ἐνανθρωπήσεως ἔργον
τὸν ἀπρόσιτον γὰρ ὡς Θεόν,
ἐθεώρει πᾶσι προσιτὸν ἄνθρωπον,
ἡμῖν μὲν συνδιάγοντα,
ἀκούοντα δὲ παρὰ πάντων οὕτως (Π’)

Ρήτορας πολυφθόγγους,
ὡς ἰχθύας ἀφώνους,
ὁρῶμεν ἐπὶ σοὶ Θεοτόκε
ἀποροῦσι γὰρ λέγειν,
τὸ πῶς καὶ Παρθένος μένεις,
καὶ τεκεῖν ἴσχυσας
ἡμεῖς δὲ τὸ μυστήριο ν θαυμάζοντες,
πιστῶς βοῶμεν
Χαῖρε, σοφίας Θεοῦ δοχεῖον,
χαῖρε, προνοίας αὐτοῦ ταμεῖον.
Χαῖρε, φιλοσόφους ἀσόφους δεικνύουσα,
χαῖρε, τεχνολόγους ἀλόγους ἐλέγχουσα.
Χαῖρε, ὅτὶ ἐμωράνθησαν οἱ δεινοὶ συζητηταί,
χαῖρε, ὅτι ἐμαράνθησαν οἱ τῶν μύθων ποιηταί.
Χαῖρε, τῶν Ἀθηναίων τὰς πλοκὰς διασπῶσα,
χαῖρε, τῶν ἁλιέων τὰς σαγήνας πληροῦσα. (Ρ’)

Χαῖρε, ἡ τὸν φθορέα τῶν φρενῶν καταργοῦσα,
χαῖρε, ἡ τὸν σπορέα τῆς ἁγνείας τεκοῦσα. (Τ’)

Στα εν λόγω παραδείγματα, όπως και παραπάνω, διακρίνει ο αναγνώστης και πολλές μεταφορές, οι οποίες, μάλιστα, καλύπτουν μεγάλο φάσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Αναφέροντας αρκετά – όχι όλα - παραδείγματα μπορούμε να πούμε πως  έχουμε μεταφορές από:

1) τον φυσικό κόσμο και την αστρονομία:

Χαῖρε, βουλῆς ἀπορρήτου μύστις,
χαῖρε, σιγῆς δεομένων πίστις.
Χαῖρε, τῶν θαυμάτων Χριστοῦ τὸ προοίμιον,
χαῖρε, τῶν δογμάτων αὐτοῦ τὸ κεφάλαιον.
Χαῖρε, κλῖμαξ ἐπουράνιε, δι' ἧς κατέβη ὁ Θεός,
χαῖρε, γέφυρα μετάγουσα ἀπὸ γῆς πρὸς οὐρανόν.
Χαῖρε, τὸ τῶν Ἀγγέλων πολυθρύλητον θαῦμα,
χαῖρε, τὸ τῶν δαιμόνων πολυθρήνητον τραῦμα. (Γ’)
Χαῖρε, ἀστέρος ἀδύτου Μήτηρ,
χαῖρε, αὐγὴ μυστικῆς ἡμέρας. (Ι’)
 Χαῖρε, τὸ ἄνθος τῆς ἀφθαρσίας,
χαῖρε, τὸ στέφος τῆς ἐγκρατείας. (Ν’)
Χαῖρε, ἀκτὶς νοητοῦ ἡλίου,
χαῖρε, βολὶς τοῦ ἀδύτου φέγγους.
Χαῖρε, ἀστραπὴ τὰς ψυχὰς καταλάμπουσα,
χαῖρε, ὡς βροντὴ τοὺς ἐχθροὺς καταπλήττουσα.
Χαῖρε, ὅτι τὸν πολύφωτον ἀνατέλλεις φωτισμόν,
Χαῖρε, ὅτι τὸν πολύρρυτον ἀναβλύζεις ποταμόν. (Φ’)

2) τη θάλασσα και τη ναυτιλία:

Χαῖρε, ὁλκὰς τῶν θελόντων σωθῆναι,
χαῖρε, λιμὴν τῶν τοῦ βίου πλωτήρων. (Ρ’)
3) την ποιμενική ζωή, τη γεωργία και τη φύση:

Χαῖρε, Ἀμνοῦ καὶ Ποιμένος Μῆτερ,
χαῖρε, αὐλὴ λογικῶν προβάτων. (H’)

4) τον γάμο:, την οικία, το παλάτι

Χαῖρε, παστάς ἀσπόρου νυμφεύσεως,
χαῖρε, πιστοὺς Κυρίῳ ἁρμόζουσα. (T’)
5) την Π.Δ.:

Χαῖρε, τοῦ πεσόντος Ἀδάμ ἡ ἀνάκλησις,
χαῖρε, τῶν δακρύων τῆς Εὔας ἡ λύτρωσις. (A’)

Χαῖρε, τὸ τῶν Ἀγγέλων πολυθρύλητον θαῦμα,
χαῖρε, τὸ τῶν δαιμόνων πολυθρήνητον τραῦμα. (Γ’)

Χαῖρε, θάλασσα ποντίσασα Φαραὼ τὸν νοητόν,
χαῖρε, πέτρα ἡ ποτίσασα τοὺς διψῶντας τὴν ζωὴν. (Λ’)
Χαῖρε, πύρινε στῦλε ὁδηγῶν τοὺς ἐν σκότει,
χαῖρε, σκέπη τοῦ κόσμου πλατυτέρα νεφέλης.
Χαῖρε, τροφὴ τοῦ μάνα διάδοχε,
χαῖρε, τρυφῆς ἁγίας διάκονε.
Χαῖρε, ἡ γῆ τῆς ἐπαγγελίας,
χαῖρε, ἐξ ἧς ρέει μέλι καὶ γάλα. (Λ’)

6) την Κ.Δ:

Χαῖρε, τῶν Ἀποστόλων τὸ ἀσίγητον στόμα,
χαῖρε, τῶν Ἀθλοφόρων τὸ ἀνίκητον θάρσος. ( Η)

7) τη δογματική θεολογία:

Χαῖρε, ὕψος δυσανάβατον ἀθρωπίνοις λογισμοῖς,
χαῖρε, βάθος δυσθεώρητον καὶ ἀγγέλων ὀφθαλμοῖς.
Χαῖρε, ὅτι ὑπάρχεις Βασιλέως καθέδρα,
χαῖρε, ὅτι βαστάζεις τὸν βαστάζοντα πάντα. (Α’)

Χαῖρε, τῶν θαυμάτων Χριστοῦ τὸ προοίμιον,
χαῖρε, τῶν δογμάτων αὐτοῦ τὸ κεφάλαιον. (Γ’)
Ξένον τόκον ἰδόντες,
ξενωθῶμεν τοῦ κόσμου, τὸν νοῦν εἰς οὐρανὸν μεταθέντες
διὰ τοῦτο γὰρ ὁ ὑψηλὸς Θεός,
ἐπὶ γῆς ἐφάνη ταπεινὸς ἄνθρωπος
βουλόμενος ἑλκύσαι πρὸς τὸ ὕψος,
τοὺς αὐτῷ βοώντας
Ἀλληλούια. (Ξ’)

Εν κατακλείδι, κατά τη δική μου άποψη και όχι μόνο πρόκειται για ένα άρτιο καλλιτεχνικά έργο, επίτευγμα υμνολογικής ποιητικής υψηγορίας και μεγαλειώδους (ορθόδοξης) χριστιανικής θεολογίας, το οποίο κάθε συνειδητός Χριστιανός είναι καλό και χρήσιμο και ωραίο να μελετά και να το χρησιμοποιεί και ως ευχαριστία - προσευχή. Τα οφέλη του θα είναι πολλά και ο χρόνος του κερδισμένος...

---

[i] Βλ.Κ. Τρυπάνη, Ελληνική Ποίηση,  Από τον Όμηρο ως τον Σεφέρη, σ. 217

[ii] Βλ. Ηθική και Θρησκευτική Εγκυκλοπαίδεια, τ. Α’  σελ. 1156

[iii] Βλ. Κ. Μητσάκη, Το Εμψυχούν Ύδωρ,  σελ. 89

[iv] Βλ. Κ. Μητσάκη, ό.π.

[v] Βλ. Ηθική και Θρησκευτική Εγκυκλοπαίδεια, τ. Α’  σελ. 1152

[vi] Βλ. Ηθική και Θρησκευτική Εγκυκλοπαίδεια, τ. Α’  σελ. 1152, 1155

Βιβλιογραφία

Κ. Μητσάκης, Το Εμψυχούν Ύδωρ, Μελέτες Μεσαιωνικής και Νεοελληνικής Φιλολογίας, σ. 79-91, εκδ. Φιλιππότη, Αθήνα 1983

Π.Α. Σιμόπουλος,  Ρωμανού του Μελωδού. Κοντάκια Α’, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 1974

Π. Τρεμπέλα, Εκλογή Ελληνικής Ορθοδόξου Υμνογραφίας, Βιβλιοθήκη Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 1949

Κ. Τρυπάνης, Ελληνική Ποίηση,  Από τον Όμηρο ως τον Σεφέρη, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Ι.Δ. Κολλάρου, Αθήνα 1988

Ο Ακάθιστος Ύμνος, εκδ. Παπαδημητρίου, Αθήνα 2007

Ο Ακάθιστος Ύμνος (Οι Χαιρετισμοί στην Παναγία), κείμενο – μετάφραση Ευάγγ. Γ. Καρακοβούνη, γ’ εκδ., εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα 2001

Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, εκδ. Αθ. Μαρτίνος, Αθήνα 1965,  τ. Α’, σ. 1147-1165

http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ακάθιστος ύμνος&oldid=4729530 (προσπελάστηκε στις 16-08-2014)

http://users.sch.gr/aiasgr/Theotokos_Maria/Ymnoi/O_Akathistos_Ymnos.htm 

(προσπελάστηκε στις 16-08-2014)

www.myriobiblos.gr (προσπελάστηκε στις 16-08-2014)
http://www.stougiannidis.gr/kanvn_akathistoy.htm (προσπελάστηκε στις 19-08-2014)

Παράρτημα

Ο Ακάθιστος Ύμνος
                               [Ἀνωνύμου Υμνογράφου]
                                                                              (από www.myriobiblos.gr. Προσπελάστηκε στις 16-08-2014)
Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ'.
Τὸ προσταχθὲν μυστικῶς λαβὼν ἐν γνώσει,
ἐν τῇ σκηνῇ τοῦ Ἰωσὴφ σπουδῇ ἐπέστη,
ὁ ἀσώματος λέγων τῇ Ἀπειρογάμω•
ὁ κλίνας ἐν καταβάσει τοὺς οὐρανούς,
χωρεῑται ἀναλλοιώτως ὅλος ἐν σοι•
Ὃν καὶ βλέπων ἐν μήτρᾳ σου,
λαβόντα δούλου μορφήν,
ἐξίσταμαι κραυγάζων σοι•
Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε.

Ἕτερον. Ἦχος ὁ αὐτός.
Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια,
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια,
ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου, Θεοτόκε•
ἀλλ' ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον,
ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον,
ἵνα κράζω σοί• Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε.


ΟΙ ΟΙΚΟΙ
[Ἀκροστιχίς: κατ' ἀλφάβητον]
Ἄγγελος πρωτοστάτης,
οὐρανόθεν ἐπέμφθη,
εἰπεῖν τῇ Θεοτόκω τὸ Χαῖρε•
καὶ σὺν τῇ ἀσωμάτῳ φωνῇ,
σωματούμενόν σε θεωρῶν, Κύριε,
ἐξίστατο καὶ ἵστατο,
κραυγάζων πρὸς Αὐτὴν τοιαῦτα•
Χαῖρε, δ' ἧς ἡ χαρὰ ἐκλάμψει,
χαῖρε, δι' ἧς ἡ ἀρὰ ἐκλείψει.
Χαῖρε, τοῦ πεσόντος Ἀδάμ ἡ ἀνάκλησις,
χαῖρε, τῶν δακρύων τῆς Εὔας ἡ λύτρωσις.
Χαῖρε, ὕψος δυσανάβατον ἀθρωπίνοις λογισμοῖς,
χαῖρε, βάθος δυσθεώρητον καὶ ἀγγέλων ὀφθαλμοῖς.
Χαῖρε, ὅτι ὑπάρχεις Βασιλέως καθέδρα,
χαῖρε, ὅτι βαστάζεις τὸν βαστάζοντα πάντα.
Χαῖρε, ἀστὴρ ἐμφαίνων τὸν ἥλιον,
χαῖρε, γαστὴρ ἐνθέου σαρκώσεως.
Χαῖρε, δι' ἧς νεουργεῖται ἡ κτίσις,
χαῖρε, δι' ἧς βρεφουργεῖται ὁ Κτίστης.

Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

Βλέπουσα ἡ Ἁγία,
ἑαυτήν ἐν ἁγνείᾳ,
φησὶ τῷ Γαβριὴλ θαρσαλέως•
τὸ παράδοξόν σου τῆς φωνῆς,
δυσπαράδεκτόν μου τῇ ψυχῇ φαίνεται•
ἀσπόρου γὰρ συλλήψεως,
τὴν κύησιν πὼς λέγεις κράζων•
Ἀλληλούια.

Γνῶσιν ἄγνωστον γνῶναι,
ἡ Παρθένος ζητοῦσα,
ἐβόησε πρὸς τὸν λειτουργοῦντα•
ἐκ λαγόνων ἁγνῶν,
υἷον πῶς ἔσται τεχθῆναι δυνατόν;
λέξον μοι.
Πρὸς ἥν ἐκεῖνος ἔφησεν ἐν φόβῳ,
πλὴν κραυγάζων οὕτω•
Χαῖρε, βουλῆς ἀπορρήτου μύστις,
χαῖρε, σιγῆς δεομένων πίστις.
Χαῖρε, τῶν θαυμάτων Χριστοῦ τὸ προοίμιον,
χαῖρε, τῶν δογμάτων αὐτοῦ τὸ κεφάλαιον.
Χαῖρε, κλῖμαξ ἐπουράνιε, δι' ἧς κατέβη ὁ Θεός,
χαῖρε, γέφυρα μετάγουσα ἀπὸ γῆς πρὸς οὐρανόν.
Χαῖρε, τὸ τῶν Ἀγγέλων πολυθρύλητον θαῦμα,
χαῖρε, τὸ τῶν δαιμόνων πολυθρήνητον τραῦμα.
Χαῖρε, τὸ φῶς ἀρρήτως γεννήσασα,
χαῖρε, τὸ πῶς μηδένα διδάξασα.
Χαῖρε, σοφῶν ὑπερβαίνουσα γνῶσιν,
Χαῖρε, πιστῶν καταυγάζουσα φρένας.

Χαῖρε, Νύμφη Ἀνύμφευτε.

Δύναμις τοῦ Ὑψίστου,
ἐπεσκίασε τότε,
πρὸς σύλληψιν τῇ Ἀπειρογάμω•
καὶ τὴν εὔκαρπον ταύτης νηδύν,
ὡς ἀγρὸν ὑπέδειξεν ἡδὺν ἅπασι,
τοῖς θέλουσι θερίζειν σωτηρίαν,
ἐν τῷ ψάλλειν οὕτως•
Ἀλληλούια.

Ἔχουσα θεοδόχον,
ἡ Παρθένος τὴν μήτραν,
ἀνέδραμε πρὸς τὴν Ἐλισάβετ.
Τὸ δὲ βρέφος ἐκείνης εὐθὺς ἐπιγνόν,
τὸν ταύτης ἀσπασμὸν ἔχαιρε,
καὶ ἅλμασιν ὡς ἄσμασιν,
ἐβόα πρὸς τὴν Θεοτόκον•
Χαῖρε, βλαστοῦ ἀμάραντου κλῆμα,
χαῖρε, καρποῦ ἀκήρατου κτῆμα.
Χαῖρε, γεωργὸν γεωργοῦσα φιλάνθρωπον,
χαῖρε, φυτουργὸν τῆς ζωῆς ἠμῶν φύουσα,
Χαῖρε, ἄρουρα βλαστάνουσα εὐφορίαν οἰκτιρμῶν,
χαῖρε, τράπεζα βαστάζουσα εὐθηνίαν ἱλασμῶν.
Χαῖρε, ὅτι λειμῶνα τῆς τρυφῆς ἀναθάλλεις,
χαῖρε, ὅτι λιμένα τῶν ψυχῶν ἑτοιμάζεις.
Χαῖρε, δεκτὸν πρεσβείας θυμίαμα,
χαῖρε, παντός τοῦ κόσμου ἐξίλασμα.
Χαῖρε, Θεοῦ πρὸς θνητοὺς εὐδοκία,
χαῖρε, θνητῶν πρὸς Θεὸν παρρησία.

Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

Ζάλην ἔνδοθεν ἔχων,
λογισμῶν ἀμφιβόλων,
ὁ σώφρων Ἰωσὴφ ἐταράχθη•
πρὸς τὴν ἄγαμόν σὲ θεωρῶν,
καὶ κλεψίγαμον ὑπονοῶν Ἄμεμπτε•
μαθὼν δέ σου τὴν σύλληψιν,
ἐκ Πνεύματος Ἁγίου,
ἔφη•
Ἀλληλούια.

Ἤκουσαν oἱ ποιμένες,
τῶν Ἀγγέλων ὑμνούντων,
τὴν ἔνσαρκον Χριστοῦ παρουσίαν•
καὶ δραμόντες ὡς πρὸς ποιμένα,
θεωροῦσι τοῦτον ὡς ἀμνὸν ἄμωμον,
ἐν γαστρὶ τῆς Μαρίας βοσκηθέντα,
ἥν ὑμνοῦντες εἶπον•
Χαῖρε, Ἀμνοῦ καὶ Ποιμένος Μῆτερ,
χαῖρε, αὐλὴ λογικῶν προβάτων.
Χαῖρε, ἀοράτων ἐχθρῶν ἀμυντήριον,
χαῖρε, Παραδείσου θυρῶν ἀνοικτήριον.
Χαῖρε, ὅτι τὰ οὐράνια συναγάλλεται τῇ γῇ,
χαῖρε, ὅτι τὰ ἐπίγεια συγχορεύει οὐρανοῖς.
Χαῖρε, τῶν Ἀποστόλων τὸ ἀσίγητον στόμα,
χαῖρε, τῶν Ἀθλοφόρων τὸ ἀνίκητον θάρσος.
Χαῖρε, στερρὸν τῆς πίστεως ἔρεισμα,
χαῖρε, λαμπρὸν τῆς Χάριτος γνώρισμα.
Χαῖρε, δι' ἧς ἐγυμνώθη ὁ Ἅδης,
χαῖρε, δι' ἧς ἐνεδύθημεν δόξαν.

Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

Θεοδρόμον ἀστέρα,
θεωρήσαντες Μάγοι,
τῇ τούτου ἠκολούθησαν αἴγλῃ•
καὶ ὡς λύχνον κρατοῦντες αὐτόν,
δι' αὐτοῦ ἠρεύνων κραταιὸν Ἄνακτα,
καὶ φθάσαντες τὸν ἄφθαστον,
ἐχάρησαν αὐτῷ βοῶντες•
Ἀλληλούια.

Ἴδον παῖδες Χαλδαίων,
ἐν χερσὶ τῆς Παρθένου,
τὸν πλάσαντα χειρὶ τοὺς ἀνθρώπους•
καὶ Δεσπότην νοοῦντες αὐτόν,
εἰ καὶ δούλου μορφὴν ἔλαβεν,
ἔσπευσαν τοῖς δώροις θεραπεῦσαι,
καὶ βοῆσαι τῇ Εὐλογημένῃ•
Χαῖρε, ἀστέρος ἀδύτου Μήτηρ,
χαῖρε, αὐγὴ μυστικῆς ἡμέρας.
Χαῖρε, τῆς ἀπάτης τὴν κάμινον σβέσασα,
χαῖρε, τῆς Τριάδος τοὺς μύστας φωτίζουσα.
Χαῖρε, τύραννον ἀπάνθρωπον ἐκβαλοῦσα τῆς ἀρχῆς,
χαῖρε, Κύριον φιλάνθρωπον ἐπιδείξασα Χριστόν.
Χαῖρε, ἡ τῆς βαρβάρου λυτρουμένη θρησκείας,
χαῖρε, ἢ τοῦ βορβόρου ρυομένη τῶν ἔργων.
Χαῖρε πυρὸς προσκύνησιν παύσασα,
χαῖρε, φλογὸς παθῶν ἀπαλλάττουσα.
Χαῖρε, πιστῶν ὁδηγὲ σωφροσύνης,
χαῖρε, πασῶν γενεῶν εὐφροσύνη.
Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

Κήρυκες θεοφόροι,
γεγονότες οἱ Μάγοι,
ὑπέστρεψαν εἰς τὴν Βαβυλῶνα,
ἐκτελέσαντές σου τὸν χρησμόν,
καὶ κηρύξαντές σε τὸν Χριστὸν ἅπασιν,
ἀφέντες τὸν Ἡρώδην ὡς ληρώδη,
μὴ εἰδότα ψάλλειν•
Ἀλληλούια.

Λάμψας ἐν τῇ Αἰγύπτῳ,
φωτισμὸν ἀληθείας ἐδίωξας,
τοῦ ψεύδους τὸ σκότος•
τὰ γὰρ εἴδωλα ταύτης Σωτήρ,
μὴ ἐνέγκαντά σου τὴν ἰσχὺν πέπτωκεν,
οἱ τούτων δὲ ρυσθέντες,
ἐβόων πρὸς τὴν Θεοτόκον•
Χαῖρε, ἀνόρθωσις τῶν ἀνθρώπων,
χαῖρε, κατάπτωσις τῶν δαιμόνων.
Χαῖρε, τὴν ἀπάτης τὴν πλάνην πατήσασα,
χαῖρε, τῶν εἰδώλων τὴν δόξαν ἐλεγξασα.
Χαῖρε, θάλασσα ποντίσασα Φαραὼ τὸν νοητόν,
χαῖρε, πέτρα ἡ ποτίσασα τοὺς διψῶντας τὴν ζωὴν.
Χαῖρε, πύρινε στῦλε ὁδηγῶν τοὺς ἐν σκότει,
χαῖρε, σκέπη τοῦ κόσμου πλατυτέρα νεφέλης.
Χαῖρε, τροφὴ τοῦ μάνα διάδοχε,
χαῖρε, τρυφῆς ἁγίας διάκονε.
Χαῖρε, ἡ γῆ τῆς ἐπαγγελίας,
χαῖρε, ἐξ ἧς ρέει μέλι καὶ γάλα.

Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

Μέλλοντος Συμεῶνος,
τοῦ παρόντος αἰῶνος,
μεθίστασθαι τοῦ ἀπατεῶνος,
ἐπεδόθης ὡς βρέφος αὐτῷ,
ἀλλ' ἐγνώσθης τούτω καὶ Θεὸς τέλειος•
διόπερ ἐξεπλάγη σου τὴν ἄρρητον σοφίαν,
κράζων•
Ἀλληλούια.

Νέαν ἔδειξε κτίσιν,
ἐμφανίσας ὁ Κτίστης,
ἡμῖν τοῖς ὑπ' αὐτοῦ γενομένοις•
ἐξ ἀσπόρου βλαστήσας γαστρός,
καὶ φυλάξας ταύτην,
ὥσπερ ἦν ἄφθορον,
ἵνα τὸ θαῦμα βλέποντες,
ὑμνήσωμεν αὐτὴν βοῶντες•
Χαῖρε, τὸ ἄνθος τῆς ἀφθαρσίας,
χαῖρε, τὸ στέφος τῆς ἐγκρατείας.
Χαῖρε, ἀναστάσεως τύπον ἐκλάμπουσα,
χαῖρε, τῶν Ἀγγέλων τὸν βίον ἐμφαίνουσα.
Χαῖρε, δένδρον ἀγλαόκαρπον, ἐξ οὗ τρέφονται πιστοί,
χαῖρε, ξύλον εὐσκιόφυλλον, ὑφ' οὗ σκέπονται πολλοί.
Χαῖρε, κυοφοροῦσα ὁδηγὸν πλανωμένοις,
χαῖρε, ἀπογεννῶσα λυτρωτὴν αἰχμαλώτοις.
Χαῖρε, Κριτοῦ δικαίου δυσώπησις,
χαῖρε, πολλῶν πταιόντων συγχώρησις.
Χαῖρε, στολὴ τῶν γυμνῶν παρρησίας,
χαῖρε, στοργὴ πάντα πόθον νικῶσα.

Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

Ξένον τόκον ἰδόντες,
ξενωθῶμεν τοῦ κόσμου, τὸν νοῦν εἰς οὐρανὸν μεταθέντες•
διὰ τοῦτο γὰρ ὁ ὑψηλὸς Θεός,
ἐπὶ γῆς ἐφάνη ταπεινὸς ἄνθρωπος•
βουλόμενος ἑλκύσαι πρὸς τὸ ὕψος,
τοὺς αὐτῷ βοώντας•
Ἀλληλούια.

Ὅλως ἦν ἐν τοῖς κάτω,
καὶ τῶν ἄνω οὐδόλως ἀπῆν,
ὁ ἀπερίγραπτος Λόγος•
συγκατάβασις γὰρ θεϊκή,
οὐ μετάβασις τοπικὴ γέγονε,
καὶ τόκος ἐκ Παρθένου θεολήπτου,
ἀκουούσης ταῦτα•
Χαῖρε, Θεοῦ ἀχωρήτου χώρα,
χαῖρε, σεπτοῦ μυστηρίου θύρα.
Χαῖρε, τῶν ἀπίστων ἀμφίβολον ἄκουσμα,
χαῖρε, τῶν πιστῶν ἀναμφίβολον καύχημα.
Χαῖρε, ὄχημα πανάγιον τοῦ ἐπὶ τῶν Χερουβείμ,
χαῖρε, οἴκημα πανάριστον τοῦ ἐπὶ τῶν Σεραφείμ.
Χαῖρε, ἡ τἀναντία εἰς ταὐτὸ ἀγαγοῦσα,
χαῖρε, ἡ παρθενίαν καὶ λοχείαν ζευγνῦσα.
Χαῖρε, δι' ἧς ἐλύθη παράβασις,
χαῖρε, δι' ἧς ἠνοίχθη παράδεισος.
Χαῖρε, ἡ κλεὶς τῆς Χριστοῦ βασιλείας,
χαῖρε, ἐλπὶς ἀγαθῶν αἰωνίων.

Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

Πᾶσα φύσις Ἀγγέλων,
κατεπλάγη τὸ μέγα,
τῆς σῆς ἐνανθρωπήσεως ἔργον•
τὸν ἀπρόσιτον γὰρ ὡς Θεόν,
ἐθεώρει πᾶσι προσιτὸν ἄνθρωπον,
ἡμῖν μὲν συνδιάγοντα,
ἀκούοντα δὲ παρὰ πάντων οὕτως•
Ἀλληλούια.

Ρήτορας πολυφθόγγους,
ὡς ἰχθύας ἀφώνους,
ὁρῶμεν ἐπὶ σοὶ Θεοτόκε•
ἀποροῦσι γὰρ λέγειν,
τὸ πῶς καὶ Παρθένος μένεις,
καὶ τεκεῖν ἴσχυσας•
ἡμεῖς δὲ τὸ μυστήριο ν θαυμάζοντες,
πιστῶς βοῶμεν•
Χαῖρε, σοφίας Θεοῦ δοχεῖον,
χαῖρε, προνοίας αὐτοῦ ταμεῖον.
Χαῖρε, φιλοσόφους ἀσόφους δεικνύουσα,
χαῖρε, τεχνολόγους ἀλόγους ἐλέγχουσα.
Χαῖρε, ὅτὶ ἐμωράνθησαν οἱ δεινοὶ συζητηταί,
χαῖρε, ὅτι ἐμαράνθησαν οἱ τῶν μύθων ποιηταί.
Χαῖρε, τῶν Ἀθηναίων τὰς πλοκὰς διασπῶσα,
χαῖρε, τῶν ἁλιέων τὰς σαγήνας πληροῦσα.
Χαῖρε, βυθοῦ ἀγνοίας ἐξέλκουσα,
χαῖρε, πολλοὺς ἐν γνώσει φωτίζουσα.
Χαῖρε, ὁλκὰς τῶν θελόντων σωθῆναι,
χαῖρε, λιμὴν τῶν τοῦ βίου πλωτήρων.

Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

Σῶσαι θέλων τὸν κόσμον,
ὁ τῶν ὅλων κοσμήτωρ,
πρὸς τοῦτον αὐτεπάγγελτος ἦλθε•
καὶ ποιμὴν ὑπάρχων ὡς Θεός,
δι' ἡμᾶς ἐφάνη καθ' ἡμᾶς ἄνθρωπος•
ὁμοίῳ γὰρ τὸ ὅμοιον καλέσας,
ὡς Θεὸς ἀκούει•
Ἀλληλούια.

Τεῖχος εἶ τῶν παρθένων,
Θεοτόκε Παρθένε,
καὶ πάντων τῶν εἰς σὲ προστρεχόντων.
Ὁ γὰρ τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς,
κατεσκεύασέ σε ποιητής, Ἄχραντε,
οἰκήσας ἐν τῇ μήτρα σου,
καὶ πάντας σοι προσφωνεῖν διδάξας•
Χαῖρε, ἡ στήλη τῆς παρθενίας,
χαῖρε, ἡ πύλη τῆς σωτήριας.
Χαῖρε, ἀρχηγὲ νοητῆς ἀναπλάσεως,
χαῖρε, χορηγὲ θεϊκῆς ἀγαθότητος.
Χαῖρε, σὺ γὰρ ἀνεγέννησας τοὺς συλληφθέντας αἰσχρῶς,
χαῖρε, σὺ γὰρ ἐνουθέτησας τοὺς συληθέντας τὸν νοῦν.
Χαῖρε, ἡ τὸν φθορέα τῶν φρενῶν καταργοῦσα,
χαῖρε, ἡ τὸν σπορέα τῆς ἁγνείας τεκοῦσα.
Χαῖρε, παστάς ἀσπόρου νυμφεύσεως,
χαῖρε, πιστοὺς Κυρίῳ ἁρμόζουσα.
Χαῖρε, καλὴ κουροτρόφε παρθένων,
χαῖρε, ψυχῶν νυμφοστόλε ἁγίων.

Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

Ὕμνος ἅπας ἡττᾶται,
συνεκτείνεσθαι σπεύδων,
τῷ πλήθει τῶν πολλῶν οἰκτιρμῶν σου•
ἰσαρίθμους γὰρ τῇ ψάμμῳ ὠδάς,
ἂν προσφέρωμέν σοι, Βασιλεῦ ἅγιε,
οὐδὲν τελοῦμεν ἄξιον,
ὧν δέδωκας ἡμῖν τοῖς σοὶ βοῶσιν•
Ἀλληλούια.

Φωτοδόχον λαμπάδα,
τοῖς ἐν σκότει φανεῖσαν,
ὁρῶμεν τὴν ἁγίαν Παρθένον•
τὸ γὰρ ἄυλον ἅπτουσα φῶς,
ὁδηγεῖ πρὸς γνῶσιν θεϊκὴν ἅπαντας,
αὐγῇ τὸν νοῦν φωτίζουσα,
κραυγῇ δὲ τιμωμένη ταῦτα•
Χαῖρε, ἀκτὶς νοητοῦ ἡλίου,
χαῖρε, βολὶς τοῦ ἀδύτου φέγγους.
Χαῖρε, ἀστραπὴ τὰς ψυχὰς καταλάμπουσα,
χαῖρε, ὡς βροντὴ τοὺς ἐχθροὺς καταπλήττουσα.
Χαῖρε, ὅτι τὸν πολύφωτον ἀνατέλλεις φωτισμόν,
Χαῖρε, ὅτι τὸν πολύρρυτον ἀναβλύζεις ποταμόν.
Χαῖρε, τῆς κολυμβήθρας ζωγραφοῦσα τὸν τύπον,
χαῖρε, τῆς ἁμαρτίας ἀναιροῦσα τὸν ρύπον.
Χαῖρε, λουτὴρ ἔκπλυνων συνείδησιν,
χαῖρε, κρατὴρ κιρνῶν ἀγαλλίασιν.
Χαῖρε, ὀσμὴ τῆς Χριστοῦ εὐωδίας,
χαῖρε, ζωὴ μυστικῆς εὐωχίας.

Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

Χάριν δοῦναι θελήσας,
ὀφλημάτων ἀρχαίων,
ὁ πάντων χρεωλύτης ἀνθρώπων,
ἐπεδήμησε δι’ἑαυτοῦ,
πρὸς τοὺς ἀποδήμους τῆς αὐτοῦ Χάριτος•
καὶ σχίσας τὸ χειρόγραφον,
ἀκούει παρὰ πάντων οὕτως•
Ἀλληλούια.

Ψάλλοντές σου τὸν τόκον,
ἀνυμνοῦμέν σε πάντες,
ὡς ἔμψυχον ναόν, Θεοτόκε.
Ἐν τῇ σῇ γὰρ οὶκήσας γαστρί,
ὁ συνέχων πάντα τῇ χειρὶ Κύριος,
ἡγίασεν, ἐδόξασεν, ἐδίδαξε βοᾶν σοὶ πάντας•
Χαῖρε, σκηνὴ τοῦ Θεοῦ καὶ Λόγου,
χαῖρε, Ἁγία ἁγίων μείζων.
Χαῖρε, κιβωτὲ χρυσωθεῖσα τῷ Πνεύματι,
χαῖρε, θησαυρὲ τῆς ζωῆς ἀδαπάνητε.
Χαῖρε, τίμιον διάδημα βασιλέων εὐσεβῶν,
χαῖρε, καύχημα σεβάσμιον ἱερέων εὐλαβῶν.
Χαῖρε, τῆς Ἐκκλησίας ὁ ἀσάλευτος πύργος,
χαῖρε, τῆς Βασιλείας τὸ ἀπόρθητον τεῖχος.
Χαῖρε, δι' ἧς ἐγείρονται τρόπαια,
χαῖρε, δι' ἧς ἐχθροὶ καταπίπτουσι.
Χαῖρε, χρωτὸς τοῦ ἐμοῦ θεραπεία,
χαῖρε, ψυχῆς τῆς ἐμῆς σωτηρία.

Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.

Ὦ πανύμνητε Μῆτερ,
ἡ τεκοῦσα τὸν πάντων ἁγίων,
ἁγιώτατον Λόγον•
δεξαμένη γὰρ τὴν νῦν προσφοράν,
ἀπὸ πάσης ρῦσαι συμφορᾶς ἅπαντας,
καὶ τῆς μελλούσης λύτρωσαι κολάσεως,
τοὺς σοὶ βοῶντας•
Ἀλληλούια.